Gepubliceerd op 5 april in Verleden.

Romeis Castellum

De buurtschap Vechten heeft een lange en bijzondere geschiedenis. De Romeinen bouwden aan het begin van onze jaartelling op de strategisch belangrijke plek, waar de Vecht zich afsplitste van de Rijn, een militair steunpunt. Dit Romeinse castellum, Fectio genaamd, was hier gebouwd omdat via de Vecht Frisia bereikt kon worden. Fectio had een kade van 550 meter lengte waar boten aangemeerd lagen die ingezet konden worden in de strijd tegen de Friezen. Het fort werd niet bevolkt door Romeinse legionairs maar door lokale strijders. In het jaar 47 werd omgeschakeld naar een defensief fort en werd Vechten onderdeel van de limes, de noordgrens van het Romeinse rijk. De lokale strijders waren meest Bataven en tijdens de Bataafse opstand in 69 werd het castellum verwoest. De Romeinen herbouwden het fort op grotere schaal. Het moet meer dan 1000 manschappen gehuisvest hebben. Het fort werd bevolkt met soldaten afkomstig van volken verspreid over het gehele rijk. Men wilde geen onbetrouwbare Bataven meer op het fort. In de strijd tegen het water heeft men het versterkte kamp opgehoogd. Het fort is minstens acht keer verbouwd en verbeterd, onder andere door het gebruik van steen. De laatste keer moet tussen 211 en 275 zijn geweest. In 275 werd het castellum verlaten. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat het fort toen in vlammen is opgegaan. Friezen zouden het vernietigd

Gehucht

Bij het fort was een kleine nederzetting (vicus) gevestigd, iets ten zuidwesten van het huidige Vechten. Op 1 januari 723 werd Fectio aan de bisschop van Utrecht geschonken. De restanten van het fort konden benut worden voor de bouw van Utrechtse kerken. In vroegmiddeleeuwse bronnen stond Vechten ook wel bekend onder de naam Wiltenburg. Vechten is nooit boven de status van gehucht uitgekomen. De bebouwing concentreert zich aan de Achterdijk. Het gebied bleef onder de heerschappij van de Utrechtse bisschop en vormde een apart gerecht. Er vestigden zich voornamelijk ambachtslieden, omdat het gehucht buiten de invloedsfeer van de Utrechtse gilden lag. De belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen waren de aanleg van de Rijnspoorweg en de snelweg de A12. De spoorlijn doorsnijdt het gebied sinds 1844. Er kwam een halte bij het gehucht in de periode 1890-1933. De tweede ontwikkeling en doorsnijding was de A12 die in 1940 werd aangelegd.

Een nieuw Fort Vechten

De grootste verandering was echter de aanleg van een nieuw fort op nagenoeg dezelfde plaats als het oude castellum. Tussen 1867 en 1870 werd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie het Fort bij Vechten gebouwd. Het is na het Fort Rhijnauwen het grootste fort van deze linie: binnen de gracht 17 hectare groot. Er zijn 16 miljoen bakstenen verwerkt in de 22 gebouwen van het fort. De functie van het fort was om de Houtense vlakte af te grendelen. Pas sinds 1996 wordt het fort niet meer door Defensie gebruikt. Het is nu van Staatbosheer die het gebruikt voor recreatieve doeleinden. Ecologisch is het fort van groot belang omdat het de biotoop is van zeldzame flora en fauna. Ter herinnering aan het oude fort is in 2003/4 een replica van een Romeinse wachttoren gebouwd op de grens van overblijfselen van het castellum en het waterliniefort.