Gepubliceerd op 5 april in Verleden.

Honswijk

Honswijk is als nederzetting met verspreide bebouwing ontstaan in de tiende eeuw op de Honswijkse stroomrug. Een concentratie van bebouwing ontstond even ten westen van het huidige fort Honswijk. Deze nederzetting werd aanvankelijk Tull genoemd en het geheel van verspreide bebouwing de buurtschap Tull. De bebouwing bestond uit een kerk, die vermoedelijk twaalfde-eeuws was, een paar huizen en het (vermoedelijke) kasteel Tull oostelijk van de kerk. Dit kasteel is in de veertiende eeuw verwoest, waarna de naam Honswijk voor het gehucht in zwang kwam. Ook met het gehucht liep het slecht af. De kerk werd deels verwoest in 1417 door oorlogsgeweld en liep tijdens noodweer in 1674 grote schade op. Daarna was het verval niet meer te stuiten. In 1837 werd de oude toren afgebroken en werd de rest als ruïne ongemoeid gelaten. De bouw van het fort voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie vanaf 1842 betekende de genadeklap van het gehucht. Door een verbod op bouwen in de directe nabijheid van het fort kon Honswijk niet meer groeien. Er stonden nog slechts een paar huizen en een schooltje in het oude gehucht. In Honswijk hebben behalve kasteel Tull nog meer versterkte huizen gestaan. Waarschijnlijk bij de Groeneweg op de grens met Schalkwijk lag kasteel Blommestein. Op de plaats van boerderij Grijpestein aan de Lange Uitweg zou vroeger het huis Grijpestein hebben gestaan. Op de plek van fort Honswijk zou tussen 1402-1405 het bolwerk Vreedbroch hebben gelegen van de Utrechtse bisschop als tegenhanger van kasteel Everstein aan de overkant, dat in 1405 door de bisschop werd veroverd en verwoest. Honswijk behoorde als gerecht vóór 1338 toe aan de heren van Goye, bestuurlijk viel het toen buiten het Sticht en was het een grafelijk leen van Holland en onderdeel van de heerlijkheid Hagestein. Ooit behoorde het wel tot de goederen van de Utrechtse Kerk. Over de hoge rechtsmacht in Honswijk was men met de bisschop van Utrecht in conflict. Uiteindelijk kwam het gerecht eind zestiende eeuw in handen van de Staten van Utrecht. In 1338 werd het gerecht Honswijk gesplitst in Honswijk en het gerecht Tull en ’t Waal. Beiden gerechten werden in 1811 bij Schalkwijk gevoegd, maar in 1818 weer afgesplitst als zelfstandige gemeente. In 1962 werd de gemeente bij Houten gevoegd.

Tull

De tegenwoordige nederzetting Tull is als kern ontstaan uit de verspreide bebouwing van Honswijk/buurtschap Tull en ligt als lintbebouwing langs de Korte Uitweg bij de kruising met de Achterdijk. Deze nieuwe concentratie groeide bij de Tullse korenmolen, later Biesbosche korenmolen genaamd, vandaar dat de naam Molenbuurt nog in zwang is. De molen verdween in 1916. Hier werd de nieuwe school met onderwijzerswoning gebouwd voor Tull in 1886. Dat was meteen het jaar dat er een stop kwam op verdere groei, omdat in de nabijheid Het Werk aan de Korte Uitweg gereed kwam. Het was verboden in een bepaalde straal om een fort te bouwen in verband met de vuurlinie. Toen in 1951 de zogenaamde. Kringenwet werd opgeheven, kon de bebouwing uitgroeien tot de huidige omvang. De inwoners van Tull leefden en leven in hoofdzaak van het land. Tegenwoordig zijn er ook forensen gevestigd.

’t Waal

De naam Waal is ontleend aan een waal of wiel. Een waal is een plas die kan ontstaan na een dijkdoorbraak. De bebouwing ontstond langs de Waalse wetering die aanvankelijk als afwatering van de ontginning tussen de wetering en Lekdijk fungeerde. Deze ontginning dateert uit de tiende of elfde eeuw. Later vormde de Waalse wetering de achtergrens van de ontginning Waalse veld, ook Rietveld genaamd, die opstrekte van de Schalkwijkse wetering tot de Waalse wetering. De eerste bebouwing zal derhalve aan de zuidkant van de wetering zijn ontstaan en na de ontginning van het Waalse veld in de twaalfde eeuw aan de noordkant. De lintbebouwing was zeer dun. De kerk van werd pas gebouwd in de veertiende eeuw toen ’t Waal als gerecht en parochie afgesplitst werd van Honswijk. In 1567 werd de kerk geplunderd door een rondtrekkende bende en zwaar beschadigd. In 1778/79 volgde een grondige renovatie waarbij grote delen vernieuwd werden, onder andere de kap en het schip. Ter plekke van de pastorie zou het versterkte huis Blasenburg hebben gestaan, dat eind zestiende eeuw werd afgebroken. De lintbebouwing van ’t Waal verdichtte zich pas langzaam in de negentiende en twintigste eeuw. In de vorige eeuw werd ook gebouwd langs de verbindingsweg tussen de Waalseweg en Lekdijk, de Strijpweg. In 1982 verrees ten westen van deze weg een klein nieuwbouwwijkje, genaamd Kerkebogerd. Een echte dorpskern is niet tot stand